Bijna 10 jaar liggen er tussen twee kwesties waar heel Nederland zich over verbaasde, ergerde en verwonderde. In 2010 trok een inwoner van Hardinxveld-Giessendam de aandacht, door met gigantische letters op zijn dak ‘Jezus redt’ te schrijven. In 2019 was een bejaarde bewoonster in Den Helder, die per se haar huis ‘appeltjesgroen’ wilde schilderen en dat ook deed, tot ergernis van de buurt. In beide gevallen vond de rechter dat dit viel onder het begrip ‘welstandsexces’. Maar wat is dat nu eigenlijk? En wanneer moet je daar wat mee als gemeente?
Wat is een welstandsexces?
Het uiterlijk van een bouwwerk, bijvoorbeeld een woning, mag niet ‘in ernstige mate in strijd zijn met redelijke eisen van welstand’ (artikel 12, eerste lid, aanhef en onder b, van de Woningwet). Daarmee heeft de wetgever de vrijheid van een eigenaar om het uiterlijk van diens woning naar eigen smaak aan te passen beperkt. Als het uiterlijk in ernstige mate in strijd is met redelijke eisen van welstand, wordt dat een ‘welstandsexces’ genoemd. Of dat in de praktijk zo is, wordt beoordeeld naar de criteria die zijn opgenomen in een welstandsnota. Zo’n welstandsnota wordt door de gemeenteraad vastgesteld (artikel 12a van de Woningwet).
Jezus redt
Joop van Ooijen, later breed bekend als de ‘dakevangelist’, kalkte met grote letters “Jezus redt” op het dak van zijn boerderij. De gemeente vond dat geen goed plan: de letters waren te groot en te contrasterend en werden daarom gezien als ‘welstandsexces’ (artikel 13a jo 12 lid 1 Woningwet). Daarom werd aan Van Ooijen een last onder dwangsom opgelegd. Die vond dat hij daarmee beperkt werd in zijn grondrechten (vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst) en bovendien vroeg hij zich af waarom andere goed zichtbare grote opschriften (van reclames e.d.) dan wél waren toegestaan. Tijdens de juridische procedures weigerde Van Ooijen om de letters te verwijderen. De gemeente legde een hogere last onder dwangsom op en uiteindelijk vond de hoogste bestuursrechter dat de gemeente gelijk had (ECLI:NL:RVS:2010:BN1135). De welstandseisen mochten de genoemde grondrechten beperken. De dwangsom was namelijk niet opgelegd vanwege de inhoud van de tekst, maar uitsluitend vanwege de concrete vorm en omvang ervan. Bovendien waren er voldoende andere manieren om de boodschap uit te dragen. In 2010 veranderde Van Ooijen uiteindelijk de kleur van de letters naar rood en oranje, zodat het minder contrasterend werd. Daarna zijn de letters ook nog iets kleiner geworden. De tekst staat er in die vorm nog steeds: de concrete vorm en inhoud van de letters past nu in de welstandseisen. En de gemeente bemoeit zich nog steeds niet met de inhoudelijke boodschap ervan.
Achterstallig onderhoud
In Noordwijk was er een pand dat in extreem slechte staat van onderhoud verkeerde. Zo was er geen glas meer in de kozijnen en was er beschadigd of aangetast metselwerk, waren er geen dakleien en geen verflagen, waren er scheuren in de verflagen en verflagen met onvoldoende verfdikte, alles zichtbaar door de sloop van het terras aan de linkerzijde van de woning, een provisorische afdichting van deuropeningen bij de entree en de garages en de verrommeling van het erf. Het gevelbeeld werd volgens het advies op een ongewenste wijze verstoord en er was sprake van ongewenste verkrotting en verpaupering. Volgens het advies dragen het provisorisch dichtzetten van de gevelopeningen en het gebrekkige onderhoud bij aan een ongewenste achteruitgang van de omgeving. De buitensporigheid is ook voor niet-deskundigen evident, aldus het advies. De Afdeling bestuursrechtspraak ging voor het grootste deel mee in de last onder dwangsom die het college hier had opgelegd, maar vond het laatste onderdeel te onbepaald. Alleen om die reden moest het college een nieuw besluit nemen (ECLI:NL:RVS:2014:4069).
Appeltjesgroen huis
Ineke van Amersfoort uit Den Helder schilderde haar huis appelgroen. Haar buren protesteerden: door de verf ontstaat een groene gloed in hun huis wanneer de zon op de gevel schijnt. De rechter is zelfs ter plaatse persoonlijk gaan kijken (descente). De rechtbank oordeelde dat de gemeente haar mag dwingen haar huis in een minder felle kleur te schilderen, omdat in de buurt minder felle kleuren, zoals pastelkleuren, worden toegepast (ECLI:NL:RBAMS:2019:6987). Het feit dat de dame in kwestie haar huis al tientallen jaren groen schildert, is niet relevant: die ‘oude’ kleur groen was immers minder fel en heeft nooit tot problemen geleid. De uitspraak is zeer goed leesbaar geschreven.
Wanneer moet je er wat mee?
Als een belanghebbende verzoekt om handhaving in gevallen zoals hierboven geschetst, zal het bestuursorgaan altijd moeten nagaan of er sprake is van een welstandsexces. Het vragen van een goed onderbouwd advies van een welstandscommissie is in zo’n geval altijd aan te bevelen. Minou Woestenenk
Recente reacties